Hieronder treft u een overzicht van crash-sites in de Gemeente Nunspeet en directe omgeving.
Bronnen: Dhr. W. Jansen, Boekje "Strepen in de Lucht" van Dick Baas. Uitgave Nunspeet 2008.
Op 1 april 1943 manoeuvreerde piloot O’Donoghue zijn machtige Avro Lancaster MKIII langzaam naar de startbaan van vliegveld Elsham Wolds in Lincolnshire, Engeland. Toen de machine op snelheid kwam en opsteeg brulden de motoren, en precies om één minuut voor half vijf in de ochtend verdween het toestel in de donkere nacht. O’Donoghue en zijn bemanning dienden bij het 103e Squadron, ook wel ‘Swindon’s Own Squadron’ genoemd.
Op 16 december 1942 aan het eind van de middag stegen op het vliegveld Bourn, 75 km ten noorden van Londen, drie bommenwerpers op. Zo ook de Stirling R9168 “T for Tommy” van het 15e Squadron RAF, met aan boord 7 bemanningsleden, in de leeftijd van 20 tot 26 jaar, voor een bombardement van het vliegveld, genaamd Diepholz, bij Bremen. Op de terugweg wordt het vliegtuig onderschept door een Duits vliegtuig met boordkanonnen, in combinatie met Duits flak boven Emst vol getroffen. Brandend komt de Engelse Stirling boven de Oranjeweg, maakt nog een draai naar het zuiden en stort neer in het dennenbos “Het Veen” in Gortel.
Het 'Lancaster-monument' in Elspeet (gemeente Nunspeet) is een gepolijste gedenksteen. Hierop zijn een tekst, de Britse en Canadese vlag, het embleem van de Royal Air Force en een afbeelding van een Lancaster MK3 JB 609 aangebracht. Rondom de steen liggen zeven kleine keien.
De tekst op het gedenkteken luidt:
'OP DE TERUGWEG VAN LEIPZIG
OP 20 FEBRUARI 1944
HIER NEERGEHAALD
HIERBIJ KWAMEN OM:
N.C. BOWKER FLIGHT-SGT PILOT 21
F.W. BURDETT SGT FLIGHT-ENGINEER 21
A.I. CORLETT FLIGHT-SGT NAVIGATOR 33
E. GEDGE SGT AIR-BOMBER 29
E.S. GOODRIDGE SGT AIR-GUNNER 24
J. MAY PILOT-OFF AIR-GUNNER 21
H.G. WILLIAMS SGT WIRELESS-OPERATOR/AIR GUNNER 22
ELSPEETSE BEVOLKING 19 APRIL 2008.'
In juni 1944 was er het gevoel dat de oorlog niet zo lang meer zal duren.
De geallieerde troepen waren op 6 juni in Normanië geland. Een week later, in de nacht van 12 op 13 juni 1944, werd het Oosteinde in Nunspeet midden in de nacht opgeschrikt door een neerstortend vliegtuig. Het was een lancaster bommenwerper die met totaal 294 vliegtuiigen de olie-installaties in Gelsen-Kirchen hadden vernield en wel zodanig dat de productie van vliegtuigbrandstof voor de Duitsers voor langere tijd uitviel.
Maar ook zeventien Engelse bommenwerpers gingen verloren.
Een daarvan was de Lancaster MK-II DS818 met op het motorschild de naam Maggie.
Geschiedenis Lancaster
Op 20 februari 1944 is er een Lancaster MK3 JB 609 neergehaald aan de Weideweg te Elspeet. Daarvoor was er ook al een neergestort op 1 april 1943 een Lancaster in de Leuvenumse bossen.
De Avro Lancaster was een viermotorig vliegtuig. Het is ontwikkeld door Roy Chadwick. De Avro Lancaster volgde hierin de Avro Manchester op. Dit was een twee motorig vliegtuig welke geen succes bleek te zijn. De eerste Lancaster werd in oktober 1941 operationeel ingezet. De laatste Lancaster werd in 1946 geproduceerd. Na de Short Stirling en de Handley Page Halifax was de Lancaster de derde zware viermotorige bommenwerper die bij de RAF in dienst kwam. Gedurende de tweede wereldoorlog kende de Lancaster twee types en wel de Mk. I (Mark 1) en de Mk. III (Mark 3).
Op maandag 6 november 1944 stortte in de middag een vliegtuig brandend neer in de buurt van het Zilverbeekje te Hulshorst. De volgende morgen werd de piloot in nabijheid van het toestel gevonden. Het was John Burton Shillitoe, een Engelse piloot. Hij was 23 jaar oud en 's middags met zijn Spitfire IX PT-649 opgestegen van de Belgische basis Grimbergen. Zijn doel was een "gewapende verkenning" langs de spoorlijn Zwolle - Amersfoort. Dat betekende treinen uitschakelen en vrachtauto's op de weg vernielen. Shillitoe was niet alleen. Er vlogen 127 verkenningstoestellen. Het waren Spitfires, Mustangs, Mosquito's en Typhoons. Het Duitse afweergeschut was ook in actie.
Het was Zondag 25 februari 1945. Rond het middaguur richtte het afweergeschut in Nunspeet op een laagvliegend jachtvliegtuig. Het toestel werd geraakt en stortte neer op een perceel bouwland tussen de Rijnvis en de Vreeweg. Het land was eigendom van Gerrit Vos die aan de Rijnvus 30 woonde.
De familie Vos was dan ook als eerste bij het toestel. De brokstukken lagen overal verspreid.
Het brandende toestel was met de kop in de grond geslagen. De vlieger had nog geprobeerd uit het brandende toestel te springen, maar dat lukte niet, omdat hij omlaag vloog. Hij lag naast het toestel, verward in de touwen van zijn opengevouwen parachute. De hond van Kroneman likte het bloed, en het dier kreeg een schop.
Het was woensdag 8 maart 1944. Het was biddag. Aan de Harderwijkerweg 85 te Nunspeet kwam een vliegtuig brandend naar beneden.
De piloot die nog uit het brandende vliegtuig probeerde te springen viel te pletter op het pad naar de boerderij. Aan de Harderwijkerweg 85 was een winkeltje waar garen, band, bier, limonade, chocolade, veters en nog veel meer werd verkocht. Het vliegtuig stortte vlak achter het huis neer. Door de vuurzee vatte het rieten dak van de winkel vlam. Het huis brandde tot de grond toe af.
In de avond van 23 september vlogen weer twee grote formaties (638 Lancasters en Halifaxes) bommenwerpers over Apeldoorn richting Duitse grens. De piloot Raymond Thomas Kerwin met zijn Lancaster MK I –PD318 en zijn bemanningsleden vertrok vanaf de basis van Spilsby om 19.02. Het doel was een missie naar het vliegveld Handorf bij Munster.Helaas werd hun bommenwerper het slachtoffer van een Duitse nachtjager. De Lancaster stortte tijdens de terugtocht rond 23.30 uur neer in de bossen van de Koninklijke Houtvesterijen op de Hoge Duvel (achter de boswachterswoning).
Op 29 april 1944 stortte er een Liberator om 14.25 uur op de Elspeterweg 48 te Uddel.
De Liberator was onder commando van 1e Lt Bill F. Moore, en had al bij de Nederlands-Duitse grens een aantal Flak-treffers gehad. Aan boord waren o.a. 2e piloot Lt. D.E. Atley, Group bombardier Lt. Low, navigator 2e Lt Franklin Coslett en bombardier Lt. James Anslow. Ter hoogte van Apeldoorn gaf Bill Moore bevel het toestel te verlaten, de kans om Engeland te bereiken was verkeken. De gehele bemanning kon de B24 veilig verlaten en als laatste sprong Bill Moore eruit.
Bill Moore is boven Nierssen uit het vliegtuig gesprongen. Zijn Parachute met harnas hing op enkele honderden meters vanaf de brandtoren. In het harnas stond de naam "Moore". Dhr. H.R. Niemeyer was op 29 april 1944 de dienstdoende brandtorenwachter bij de bosbrandweer. Hij zag de parachute hangen in de boom op een meter of zes vanaf de grond. Niemeyer en zijn colega hebben snel de parachute verstopt, en juist toen ze weer bij de toren terug kwamen was daar ook de jachtopzichter.
Op woensdagmiddag 28 februari 1945 om kwart over twee 's middags stortte een Engelse jager neer op een akker aan de Kienschulpenweg te Nunspeet.
In een dagboek, dat de Nunspeter Kees van der Hoef in die tijd bijhield, schreef hij op:
"Afweer in actie. Een vliegtuig kwam op de 2e Zoom terecht. 1 dode."
De commandant van de Nunspeetse politie, hoofdwachtmeester Karst Doeven, noteerde in het procesverbaal:
" Het vliegtuig brandde geheel uit. De piloot was tengevolge van de val gedood en lag naast het vliegtuig. Naar mijn mening is het vliegtuig aangeschoten door het afweergeschut in Nunspeet. Behalve de dood van de piloot deden zich geen persoonlijke ongevallen voor. Schade aan in de nabijheid staande huizen is niet ontstaan."
29 april 1944……….42-3513………Hoe het begon en afliep.
“Hoe zou het afgelopen zijn met de vliegeniers van dat vliegtuig?”
Dit was wat dhr. P. Vermeer uit Harderwijk zich al vaak afgevraagd had. Het had voor hem een goede reden, want hij was als toenmalige 16 jarige jongen deze dag in de bossen bezig met hout halen. Het was de hele dag al zeer onrustig in de lucht, een komen en gaan van jagers en meerdere malen moest er geschuild worden voor een nieuwe kogelregen. In de verte viel er een vliegtuig neer en plotseling stond er een “piloot” voor zijn neus die hem in het Engels iets vroeg. Hiervan verstond hij alleen “IJsselmeer”. Na de goede kant op gewezen te hebben verdween de piloot de andere kant op want kennelijk dacht hij: ik moet niet het noorden, maar naar het zuiden. Daarna heeft dhr Vermeer niets meer gezien en gehoord van hem en andere bemanningsleden.
Met dat gegeven is ondergetekende in april 2012 aan de slag gegaan om te achterhalen wat er die dag precies gebeurd is. Na onderzoek via ooggetuigen, internet Nederland, Amerika, Frankrijk en Zwitserland en de welwillende medewerking van andere onderzoekers is nu het volgende bekend geworden.