Het verhaal achter het graf van Harmanus Nadus Steentjes.
Op de begraafplaats in Elspeet is een graf aanwezig van Harmanus Nadus Steentjes. Dit betreft een graf uit februari 1945 en wordt genoemd als graf van een oorlogsslachtoffer. Tot op heden was het verhaal rond zijn verzetswerk en overlijden niet bekend. Vanuit belangstelling het verhaal vast te leggen voor de toekomst hebben we contact gelegd met nabestaanden.
Herman SteentjesNa een avondje zoeken op internet was de zoon van Harmanus Nadus Steentjes al snel gevonden. Zijn zoon Hans Steentjes stond open voor een gesprek en geeft aan dat zijn vader Herman genoemd werd. Hans Steentjes vertelt op een zaterdag in april 2016 het oorlogsverhaal van zijn vader Herman Steentjes.
Vader Herman werd geboren in 1904. In zijn jeugd was hij lid van de Arbeiders Jeugd Centrale (AJC). De AJC was een jeugdbeweging die tot doel had de arbeidersjeugd te ontwikkelen. De Paasheuvel in Vierhouten was een bekend kampeer- en samenkomstterrein van de AJC. Herman kwam hier regelmatig en had er een uitgebreide vriendenkring. Bij de AJC vondt hij ook zijn vrouw Maria Elisabeth Brendel. Samen kregen ze in 1939 zoon Hans.
Bij het uitbreken van de oorlog was Herman zelf en ook zijn vriendengroep vanuit het innerlijk gedachtengoed zeer gemotiveerd om in verzet te komen. Voor Herman speelde wellicht ook mee dat hij werkzaam was als onderhoudsman/huisschilder bij het gemeente ziekenhuis in Arnhem. Omdat voor het verzet al snel medische hulpmiddelen en apparatuur nodig waren moest dit vanuit het ziekenhuis meegenomen worden. Hiervoor kwamen zijn diensten goed van pas. Later zijn bij een overval op het Elisabeth gasthuis veel medische instrumenten vanuit een operatiekamer buit gemaakt door het verzet.
Door zijn werk in het ziekenhuis kon Herman ook de inzet van de ambulance regelen. Hierdoor raakte hij betrokken bij transporten van vliegeniers en andere personen die het land moesten verlaten.
Door zijn betrokkenheid bij het verzet werd Herman inmiddels gezocht door de Duitsers. Hierdoor moesten ze van Arnhem naar Velp verhuizen. Zijn zoon Hans herinnerd zich nog een vervelend bezoek van de Duitsers in Velp bij een zoektocht naar zijn vader. Hierbij werd door de Duitsers door vermoedelijke openruimten bij serredeuren geschoten. Gelukkig was vader Herman toen niet thuis.
In 1944 moest Herman met zijn gezin opnieuw verhuizen omdat in de nabijheid ernstig werd gevochten. Hij en zijn gezin gingen als evaque’s naar Hilversum. Zoon Hans herinnert zich Hilversum nog erg goed omdat hij daar een inslag van een V1 meemaakte. Tijdens deze inslag is zijn vader op hem gedoken om hem met zijn lichaam te beschermen.
Ondertussen gingen de transporten voor het verzet door. De transporten namen zelfs toe. Onderduikers moesten immers eten en daar was geld voor nodig. Er waren onderduikers die hiervoor probeerden werkzaamheden te verrichten. Zo werden door onderduikers onder andere zagen gemaakt en zagen geslepen. Deze spullen werden door Herman naar de onderduik locaties gebracht en na het uitvoeren van de werkzaamheden weer opgehaald. Dergelijke transporten deed hij ook op de Veluwe. Zijn kennis in deze buurt vanuit de AJC tijd kwam hem hierbij goed van pas.
Op 19 februari 1945 had hij geslepen zaagbladen opgehaald. Met deze zaagbladen aan zijn fiets kwam hij door Elspeet fietsen. Tijdens zijn tocht door Elspeet heeft hij nog met iemand uit het verzet gesproken die de fietsroute voor hem in de gaten hield. Na het gesprek is deze persoon weer het bos ingegaan. Net na het gesprek werd hij om onbekende reden toch aangehouden. Bij zijn aanhouding werd hij beschoten waardoor hij ter plaatse is overleden. Vermoedelijk heeft de verzetsman die de weg in de gaten hield hiervan melding gedaan aan de familie. Hierdoor is het proces van aangifte van overlijden en begraven in werking gezet.
Zoon Hans kan zich nog goed herinneren dat in Hilversum zijn moeder werd weggeroepen. Ze kwam huilend terug en zei tegen Hans dat zijn vader was overleden aan een hartaanval. Hans was toen 5 jaar. Pas jaren later hoorde hij van zijn ooms Jan en Gerard Brendel dat zijn vader was doodgeschoten. Zijn moeder heeft deze moeilijke dag vastgelegd in een tekening en een gedicht.
Betalingsbewijs eigen grafDe gevolgen voor het gezin bestaand uit moeder Maria Elisabeth en zoon Hans waren verschrikkelijk. Naast het verlies van hun man en vader bleek ook huisvesting voor een alleenstaande vrouw met kind erg moeilijk te zijn. Hierdoor moesten ze ook na de oorlog nog vaak verhuizen.
Ondanks het feit dat ze nauwelijks geld hadden had moeder Maria Elisabeth er voor gekozen haar man 1e klas te begraven. Later heeft ze het graf ook aangekocht. Mede hierdoor was er geen geld voor een grafmonument. Herman had vanuit de AJC tijd een vriend Evert Jan van Maanen die beeldhouwer was. Men noemde hem Eef van Maanen. Eef van Maanen heeft meerdere grafmonumenten gemaakt en heeft ook meegewerk aan oorlogsmonumenten. Na de oorlog heeft hij gratis een grafmonument voor Herman gemaakt bestaand uit een manshoog beeld. Dit beeld droeg in zijn linkerhand een kaars waarvan bij de vlam met zijn rechterhand beschermde.
GrafmonumentNadat het monument was geplaatst was het voor moeder Maria Elisabeth en haar zoon moeilijk het graf te bezoeken. De afstand Arnhem – Elspeet was moeilijk te overbruggen. Toen zoon Hans in militaire dienst kwam ging dat beter. Hij werd gelegerd op de Wittenberg waar hij chauffeur was. Hierdoor was hij regelmatig in de gelegenheid het graf te bezoeken. Bij zijn huwelijk hebben ze als bruidspaar als eerbetoon het bruidsboeket op het graf van vader Herman gelegd.
Monument in 1996 (foto: D. Baas)Door omstandigheden is het bezoeken van het graf later afgenomen. De leeftijd van moeder Maria Elisabeth en de visuele beperking van zoon Hans waren hier mede oorzaak aan. Het grafmonument was in 1996 nog in redelijke staat maar is desondanks rond het jaar 2007 door gemeente Nunspeet verwijderd.
Maria Elisabeth was echter erg kunstzinnig en hield tijdens de oorlog een dagboek bij in de vorm van schetsen gecombineerd met gedichten. Hierdoor zijn er toch herinneringen bewaard gebleven aan van de oorlog en het overlijden van Herman. Een verhaal wat het waard is om verteld te blijven worden.
Bekijk onderstaande video reportage van tekeningen en gedichten.
Kijk de videofilm voor beelden met gedichten. Hieronder worden enkel de tekeningen weergeven.