Met de invoering van de Luchtbeschermingswet van 23 april 1936 werden de gemeenten verplicht een aantal maatregelen te nemen tegen aanvallen vanuit de lucht. De burgemeesters werden verantwoordelijk gesteld voor de luchtbescherming en elke gemeente kreeg de verantwoordelijkheid om een Luchtbeschermingsdienst (LBD) op te richten.
Luchtbeschermingstoren Elspeet. Bron: Peter WestplateDe doelstellingen van de LBD waren om in vredestijd de bescherming van de bevolking tegen luchtaanvallen voor te bereiden en in tijden van mobilisatie en/of oorlog te zorgen voor daadwerkelijke bescherming van de bevolking.
De belangrijkste taken van de LBD waren het waarnemen van vijandelijke vliegtuigen en bij naderend onheil vroegtijdig ingrijpen middels het geven van luchtalarm.
Elspeet had ook een luchtbeschermingstoren. En waar kon deze beter staan dan nabij Mennenrode. De toren stond op een maaiveldhoogte van 47,70 meter boven NAP. Terwijl Elspeet centrum een maaiveldhoogte heeft van gemiddels 30 meter boven NAP. Alleen al het maaiveld hoogteverschil betrof ruim 17 meter. Daarbij kwam nog de hoogte van de toren welke ons nu nog onbekend is.
In mei 1945 werd de Luchtbeschermingsdienst opgeheven. In 1948 werden er studies verricht naar wat men toen de ‘burgerlijke verdediging’ noemde. In 1952 stelt een commissie een aantal wetten samen en word de Bescherming Bevolking (BB) opgericht. Vanaf de jaren zeventig was er voortdurend sprake van bezuinigingen op de BB. Op 7 december 1981 deelde de Minister van Binnenlandse zaken mee dat de BB geleidelijk en gefaseerd zou worden opgedoekt. Formeel werd de BB op 11 juni 1986 opgeheven. Onderstaand een aantal foto's van de overblijfselen van de toren nabij Mennorode.
Op de schapendrift heeft een brandtoren gestaan. Hier werd met name wacht gehouden als er brand dreigde. De foto hieronder is van 1942. Wellicht is deze toren ook door de LBD gebruikt?
Brandtoren anno 1942 op de schapendrift Elspeet Bron: Collectie Frans van Noppen
Ook achter voormalig Hotel de Zwaan heeft een toren gestaan. Die toren is gebouwd omstreeks 1959 en stond in de achtertuin van toen hotel De Zwaan. Hij diende als oefentoren/gebouw voor de zgn. BB oftewel de Bescherming Bevolking. Vanaf de toren konden mensen of slachtoffers met touwen of brancard vanuit bv een brandend of ingestort gebouw naar beneden worden gelaten. De BB was een soort vervangende dienstplicht voor jongens die niet in mil. Dienst hoefden ; afgekeurd, broederdienst e.d . Het was overigens wel verplicht hieraan deel te nemen. Het geheel werd vaak niet al te serieus genomen en maakte een wat lachwekkende en amateuristische indruk. In de grote schuur achter hotel De Zwaan was het depot gevestigd, met allerlei reddingsmat. en ook de uniformen/helmen e.d.
De toren heeft nauwelijks dienst gedaan en is ook alweer vrij snel afgebroken evenals het opheffen van de BB.
BB toren achter voormalig hotel de Zwaan. Bron: H. van Asselt